Sivil Toplum Kuruluşları (STK) ülkelerin dış politikasında kullandığı önemli araçlardan biridir. İran İslâm Cumhuriyeti’nin Afrika’ya yönelik olarak izlediği politika bağlamında bahse konu oluşumların önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Bu sivil örgütlerden en önemlisinin Dünya Ehlibeyt Kurultayı olduğu bilinmektedir. Kuruluş 1990 yılında İran Dini Rehberi Ayetullah Ali Hamaney’in talimatıyla kurulmuştur.
Kurultayın genel merkezi İran’ın Kum şehrindedir. Kurultaya bağlı olan genel kurul bünyesinde Şiilerin önde gelen alimlerini barındırmaktadır. Genel Kurul üyelerinin 25 ülkede faaliyet gösteren 300 Şii aliminden oluştuğu bilinmektedir. Kurulun Afrika sorumlusu Güney Afrikalı Hüccetü’l İslâm ve’l Müslim’in Seyyid Murtaza Murtaza’dır.[1]
Dünya Ehlibeyt Kurultayı’nın kuruluş amacı dünyadaki tüm Şiileri desteklemek, Şiiliği tebliğ etmeye yönelik faaliyetler yürütmek ve Şii gruplar arasında koordinasyon sağlamaktır. Söz konusu oluşum, Afrika’da İran merkezli olarak çalışan en faal örgütlerden biridir. Ayrıca İran, bu tür kuruluşlar sayesinde Afrika’da yumuşak güç sağlamakta ve istihbarat faaliyetleri yürütmektedir.
Dünya Ehlibeyt Kurultayı’nın Afrika’da Yürüttüğü Faaliyetler
Dünya Ehlibeyt Kurultayı’nın Şiileştirme faaliyetlerinde önemli roller üstlenen diğer organizasyonlara maddi yardımlar ulaştırmak bağlamında icraatta bulunduğu bilinmektedir. Örneğin; Kuveyt merkezli bir organizasyon olan el-Envar İnsani Yardım Örgütü Afrika’da yürütülen Şiiliği tebliğ etmeye yönelik faaliyetler konusunda öncü olmuştur.2
Dünya Ehlibeyt Kurultayı’nın Faaliyetleri
- Uluslararası konferanslar düzenlemek: Uluslararası konferanslara genellikle Şii Dünyası’nın önde gelen Afrikalı katılımcıları iştirak etmektedir. Örneğin; 23 Aralık 2017 tarihinde düzenlenen Ehlibeyt Konferansı’na yaklaşık 93 ülkeden 600 alim katılım sağlamıştır.
- İran’da etkinlik düzenlemek: Kurultayın 2014 yılında yayımladığı bir rapora göre İran’da 20 etkinlik düzenlenmiş ve bu etkinliklere 1000 kişi katılmıştır. Madagaskar ve Kenya’dan gelen katılımcılar da etkinliklere iştirak etmiştir. Düzenlenen etkinlikler dini ve kültürel faaliyetleri de içermektedir.
- Yayınlar yayımlamak: Yukarıda bahsedildiği üzere İran, Afrika ülkelerinde Şiiliği yaymak adına bütün STK’ları seferber etmiştir. Şiileştirme hususunda İran’ın destek aldığı en önemli kurumlardan biri de Dünya Ehlibeyt Kurultayı’dır. Kur’an’i İlimler, Ahlak, Humeyni ve İslâmi Devrim gibi önemli dini yayınlar Afrika’da ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. 2014 yılında 500.000 kitabın 24 ülkeye gönderildiği tespit edilmiştir. Bu yayınlar Arapça, Farsça, İngilizce ve Fransızcanın yanı sıra Savahilice ve Havsa gibi Afrika yerel dillerinde basılarak; kıta ülkelerine gönderilmektedir.
- Afrika’da bulunan Şii gruplara maddi yardım ve eğitim desteği sağlamak: İran, Dünya Ehlibeyt Kurultayı üzerinden Afrikalı Şiilere maddi destek sağlamaktadır. Örneğin; Tunus, Fas, Nijer, Cezayir, Burkina Faso, Gine, Tanzanya, Komorlar Birliği, Madagaskar, Sudan (2014 yılı öncesinde), Sierra Leone, Nijerya, Güney Afrika ve Liberya gibi ülkelerde yaşayan Şiilere doğrudan maddi destek sağlandığı ve cami ile okullar inşa edildiği bilinmektedir. Örneğin; Kuveytli Şii hayırsever Fatima Abdullah Hayeder, kurultayı destekleyerek; 2014 yılında Liberya’nın başkenti Monrovia’da Ehlibeyt Camisi, el-Weleye Lisesi ve İmam Rıza Kurumu vb. Şii oluşumların inşa edilmesine katkı sağlamıştır. Güney Afrika’da ise 5 Aralık 2017 tarihinde Cape Town’a bağlı Ottery bölgesinde hizmete sunulan Ehlibeyt Camisi, kurultayın desteğiyle inşa edilmiştir. [2]
- Ehlibeyt Ajansı üzerinden Afrika Şiileriyle ilgili haberleri dünyaya duyurmak: Bilindiği üzere Kurultay medya faaliyetleri yürütmektedir. Bu faaliyetler doğrultusunda Afrika Şiileriyle ilgili haberlerin tüm dünyayla paylaşılması hedeflenmektedir. Söz konusu duruma Nijeryalı Şiilerin lideri İbrahim Yakup el-Zakzaki’nin Nijerya güvenlik güçleri tarafından tutuklandığı sırada “We are all Zakzaky”kampanyasının başlatılması ve dünyanın ülkedeki Şiilerin protesto hareketlerinden haberdar edilmesi örnek olarak gösterilebilir. [3]
Sonuç
Yukarıda görüldüğü üzere İran’ın Afrika’yı Şiileştirme politikasının önemli araçlarından biri olan Dünya Ehlibeyt Kurultayı, kıtanın birçok ülkesine dini ve maddi anlamda yardım sağlamaktadır. İslâm Birliği söylemini kullanarak; Afrikalı Sünni toplulukların içine sızan kurultay, kıtayı Şiileştirme hususunda önemli bir rol oynadığını göstermiştir. Bu bağlamda Şiiliğin Afrika’da yayılması durumunda İran’ın kıta üzerinde siyasi, iktisadi, dini ve kültürel nüfuzunu arttırma ihtimali yüksektir. Dolayısıyla Türkiye’nin Afrika politikası bağlamında olumsuz bir sonuç doğacaktır.
Referanslar
1. “Irani Intellegence Activities in Africa”, Aljazeera, https://static.guim.co.uk/ni/1424713160050/SSA-on-Iranian-intelligence.pdfi, (Erişim Tarihi: 06.02.2018).
2. “دعوة للمساهمة في نشر فكر أهل البيت عليهم السلام في أفريقيا (Afrika’da Ehlibeyt Fikrinin Yayılması için Bir Yardım İsteği)”, Alanwar, http://www.alanwar14.com/print.php?id=124, (Erişim Tarihi: 06.02.2018).
3. “المجمع العالمي لأهل البيت.. مافيا إيرانية لنشر التشيع (Dünya Ehlibeyt Kurultayı Dünyanın Şiileşmesini İsteyen Bir Mafyadır)”, Alrased, http://www.alrased.net/main/articles.aspx?selected_articnle_no=6991, (Erişim Tarihi: 06.02.2018).
[1] “Irani Intellegence Activities in Africa”, Aljazeera, https://static.guim.co.uk/ni/1424713160050/SSA-on-Iranian-intelligence.pdfi, (Erişim Tarihi: 17.09.2022)
[2] “دعوة للمساهمة في نشر فكر أهل البيت عليهم السلام في أفريقيا (Afrika’da Ehlibeyt Fikrinin Yayılması için Bir Yardım İsteği)”, Alanwar, http://www.alanwar14.com/print.php?id=124, (Erişim Tarihi: (Erişim Tarihi: 18.09.2022).
[3] “New Mosque in Ottery”, News 24, https://www.news24.com/SouthAfrica/Local/Peoples-Post/new-mosque-in-ottery-20171127, (Erişim Tarihi: 18.09.2022).
