Uluslararası Toplum Araştırmaları Merkezi (UTAMER), 3 Ekim 2025 tarihinde saat 20.00’de çevrimiçi bir konferansa ev sahipliği yaptı. Dr. Bedri Şahin tarafından sunulan “Çin Halk Cumhuriyeti’nin Büyüme Stratejileri: Tarihsel, Ekonomik ve Jeopolitik Boyutlar” başlıklı etkinlikte, Çin’in son yarım yüzyıldaki ekonomik dönüşümü kapsamlı bir şekilde ele alındı.
Dr. Şahin’in aktarımına göre Çin’in büyüme serüveni, 1978’de Deng Xiaoping liderliğinde başlatılan reformlarla birlikte yeni bir döneme girmiştir. Tarım reformları, özel ekonomik bölgelerin kurulması ve Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) üyelik gibi adımlar, ülkenin kalkınma ivmesini belirlemiştir. Dr. Şahin, bu reformların sonucunda Çin’in yıllık ortalama %9-10’luk bir GSYİH artışı yakalayarak 800 milyondan fazla insanı yoksulluktan çıkardığını vurgulamıştır.
Dr. Şahin’e göre, ihracata dayalı sanayileşme politikaları Çin’i “dünya fabrikası” konumuna taşımıştır. 1990’lardan itibaren yabancı doğrudan yatırımların artması ve iç talebin teşvikiyle ekonomik model dönüşüm geçirmiştir. Günümüzde ise dijitalleşme ve “çifte dolaşım” stratejisi, iç ve dış pazarların dengeli bir şekilde entegrasyonunu hedeflemektedir.
Jeopolitik açıdan Dr. Şahin, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) ile küresel ölçekte etkisini artırdığını belirtmiştir. 140’tan fazla ülkeyi kapsayan yaklaşık 1 trilyon dolarlık bu altyapı girişimi, ekonomik büyümeyi stratejik bir genişlemeye dönüştürmüştür. Dr. Şahin’e göre Asya, Afrika ve Avrupa’daki enerji koridorları ve liman yatırımları –örneğin Yunanistan’daki Pire Limanı ve Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC)– Çin’in yumuşak gücünü pekiştirmiştir. Bununla birlikte, bazı ülkelerin aşırı borçlanması “borç tuzağı diplomasisi” eleştirilerini beraberinde getirmiştir. Dr. Şahin, BRI’nin aynı zamanda Rusya’nın Orta Asya’daki etkisini dengelediğini ve ABD’nin Indo-Pasifik stratejisine karşı bir tür jeopolitik kalkan işlevi gördüğünü ifade etmiştir.
Sürdürülebilirlik konusuna da değinen Dr. Şahin, hızlı kentleşme ve artan enerji talebinin çevresel sorunlara yol açtığını, buna karşın Çin’in yenilenebilir enerji yatırımlarını artırarak 14. Beş Yıllık Plan kapsamında karbon emisyonlarını azaltmayı hedeflediğini belirtmiştir. Öte yandan, demografik yaşlanma ve gayrimenkul sektöründeki krizlerin iç talep merkezli reformları zorunlu kıldığını dile getirmiştir.
Dr. Şahin’in değerlendirmesine göre, küresel rekabet de Çin’in büyüme dinamiklerini doğrudan etkilemektedir. ABD-Çin arasındaki gerilim, 2018’den bu yana devam eden ticaret savaşları, teknoloji ambargoları ve Tayvan meselesiyle derinleşmiştir. 2025’te Donald Trump’ın ikinci başkanlık döneminde “yönetilen rekabet” anlayışı daha da sertleşmiştir. Çin ise buna karşılık BRICS ve Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) gibi platformlarla çok kutuplu bir dünya düzenini teşvik etmektedir.
Sonuç olarak Dr. Şahin, Çin modelini “hibrit bir paradigma” olarak nitelendirmiştir. Ona göre Çin, devlet kapitalizmini ekonomik başarıyla harmanlayarak jeoekonomik bir güç haline gelmiştir. Ancak bu modelin sürdürülebilir olabilmesi için çevresel dengelerin ve sosyal kapsayıcılığın gözetilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Dr. Şahin, gelecekte Çin’in büyümesinde %4-5 bandında istikrarlı oranlar, yeşil inovasyonlar ve Thucydides Tuzağı gibi risklerin belirleyici olacağını ifade etmiştir.
Konferansın sonunda Dr. Bedri Şahin, konuya ilgi duyan katılımcılar için bazı temel kaynakları ve ek materyalleri paylaştı. Dr. Şahin’e göre, Çin’in tarihsel yükselişini ve küresel güç dengelerini daha derinlemesine anlamak isteyenler aşağıdaki üç eseri mutlaka incelemelidir:
- Paul Kennedy, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Prof. Dr. Ayşe Zarakol, Batı’dan Önce: Doğu Düzenlerinin Yükselişi ve Düşüşü, Koç Üniversitesi Yayınları.
- Sun Tzu, Savaş Sanatı – çeşitli yayınevlerinden basılmış olup, açık erişimli PDF sürümleri de mevcuttur.
Dr. Şahin ayrıca, konferansta ele alınan konularla bağlantılı olarak “500 Yıllık Batı Egemenliği Sona mı Erdi?” başlıklı video tartışmasını da katılımcılara izlemelerini tavsiye etti. Bu 20 dakikalık içerik, AI Debates TR adlı YouTube kanalında yayımlanmıştır ve küresel güç dengelerini yapay zekâ perspektifinden ele almaktadır.
Etkinliğe katılan ve sunum slaytlarına ya da ek materyallere ulaşmak isteyen dinleyicilerin, Dr. Şahin’le doğrudan iletişime geçebileceği de belirtilmiştir.
İletişim: suntzukonficyus@gmail.com
Konferans, katılımcıların soruları ve katkılarıyla interaktif bir biçimde sona ermiştir.
Konferansı aşağıdaki bağlantıdan izleyebilisiniz:
